Πριν ξεκινήσω  θα ήθελα να κάνω μια μικρή αναφορά στην ετυμολογική σημασία της λέξης AI-KIDO την οποία όλοι γνωρίζουμε ως προσωνύμιο της τέχνης που κάνουμε. Τα πρώτα δύο ιδεογράμματα είναι αυτά που προσδιορίζουν την μορφή αλλά και το ζητούμενο αυτού του οποίου εξασκείται στην τέχνη του Αικίντο. AI και ΚΙ , αρμονία και ενέργεια ή ψυχή, ελεύθερα μεταφράζοντας: εναρμόνιση με την ενέργεια ή ψυχή του άλλου. Είναι αυτό εφικτό; Υπήρχε λόγος που ο ιδρυτής δημιούργησε, αλλά και ονόμασε, την τέχνη του Αικίντο κατ’ αυτόν τον τρόπο; Νομίζω πως ναι.

Καταρχάς θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στην περίοδο κατά την οποία ο Ο SENSEI δημιούργησε την τέχνη του Αικίντο. Η Ιαπωνία από τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα έδειξε σαφή πρόθεση να ακολουθήσει το νέο ρεύμα μοντερνισμού, το οποίο επικρατούσε στη Δύση, παράλληλα με το να κρατήσει τις αξίες και τις παραδόσεις της. Ετσι, στον κόσμο των πολεμικών τεχνών, ένα κομμάτι του εκσυγχρονισμού ήταν η δημιουργία του Αικίντο ως μιας τέχνης μη ανταγωνιστικής, μη προβολής του εαυτού μας με αγώνες και διαγωνισμούς. Παράλληλα όμως με την ανάπτυξη του Αικίντο, στα πλαίσια ενός καινούργιου τρόπου να προσεγγίσουν οι Ιάπωνες τις πολεμικές τέχνες, ήρθαν τα σύννεφα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ολοι γνωρίζουν τις συνέπειες μιας τόσο φρικτής κατάστασης όπως ο πόλεμος. Αναφέρομαι σ’ αυτό επειδή με το πέρας του πολέμου οι Ιάπωνες, αναζητώντας την ειρήνη ουσιαστικά, «έβαλαν στην άκρη» τις πολεμικές τέχνες, τις συνέδεσαν με τον πόλεμο τον οποίον πρόσφατα είχαν βιώσει.  Ας μην ξεχνάμε ότι υπήρξε απαγόρευση της πρακτικής των πολεμικών τεχνών  στην Ιαπωνία.  Διερωτώμαι λοιπόν` είναι όμως δυνατόν  να «γυρίσουν την πλάτη» σε κάτι τόσο βαθιά συνδεδεμένο με την κουλτούρα και την ιστορία της χώρας τους; Πιστεύω πως όχι. Και σ’ αυτό το σημείο έρχεται η εκμάθηση του Αικίντο ως ένας τρόπος να βάλει ξανά ο σύγχρονος άνθρωπος τις πολεμικές τέχνες στη ζωή του.

Η δημιουργία του Αικίντο από τον Ο SENSEI έχει εξαιρετική σημασία, όχι ως προς το γεγονός για το πόσο είναι αποτελεσματικό ή όχι στη μαχητική του μορφή αλλά, ως προς το ότι έφερε πάλι τις πολεμικές τέχνες στην κοινωνική ζωή της Ιαπωνίας. Ο YukioMisima σε ένα βιβλίο του έγραψε « Έχει αξία η εκμάθηση των πολεμικών τεχνών για τον σύγχρονο άνθρωπο σε μια κοινωνία χωρίς πόλεμο;» . Η απάντηση είναι «ναι». Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου στο μέτρο που ο σύγχρονος άνθρωπος θα τιθασεύσει τον χαρακτήρα  για την ανάγκη του για βία. Το Αικίντο είναι σπουδαίο γιατί επανάφερε το σύστημα αξιών και ηθικής   των παλαιών παραδόσεων χωρίς την ενθάρρυνση καμιάς μορφής ανταγωνισμού και βίας η οποία δε χωρά στις σύγχρονες πια κοινωνίες.

Σήμερα, σε μια κοινωνία άκρα ανταγωνιστική, τόσο οικονοκιμά όσο και επαγγελματικά, το Αικίντο φέρνει την συνεργασία μέσω της προπόνησης tori-uke. Οι ασκούμενοι  δεν προσπαθούν να ανταγωνιστούν ώστε να καθηλώσουν ο ένας τον άλλον, όπως γίνεται σε άλλες πολεμικές τέχνες. Αντιθέτως, ο uke παραχωρεί τον εαυτό του ώστε να μάθει ο συνασκούμενός του, με μόνο ζητούμενο να κάνει ο tori το ίδιο πράγμα γι’ αυτόν. Βασική αρχή της εκμάθησης του Αικίντο είναι το ουκέμι στο οποίο κάποιος καλείται να «ρίξει» τον εγωισμό του πριν αρχίσει να ρίχνει τον άλλον.

Μέσω της επαφής, μιας και το Αικίντο είναι τέχνη επαφής, βοηθά τους ανθρώπους να αφήσουν πίσω τις προκαταλήψεις, τα έθιμα ή τις φοβίες τους. Άνθρωποι, διαφορετικών φύλων – εθνικοτήτων – κουλτούρας, συναντιούνται – αγκαλιάζονται – ιδρώνουν όλοι μαζί. Προσωπικά, από την αρχή της ενασχόλησής μου με το Αικίντο συνειδητοποίησα  ότι η επαφή με τους ανθρώπους μεσα στο ντότζο με έφερε πιο κοντά απ’ ο, τι ήμουν με τους ανθρώπους στη δουλειά μου. Αυτή η σωματική επαφή που έχουμε στο Αικίντο αντικαθιστά άριστα την απόσταση που έχουμε δημιουργήσει στις σύγχρονες κοινωνίες. Στην σχολή μου πολλές φορές οι νεότεροι μαθητές μου αποφεύγουν ακόμα και την οπτική επαφή. Αστειευόμενος τους λέω «Τώρα δε βρίσκεστε στο μετρό. Μπορείτε να κοιτάτε άνετα τον άλλον στα μάτια.»

Μάσα από την προπόνηση και την εκτέλεση των ίδιων των τεχνικών του Αικίντο, ο σύγχρονος άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με το ουσιώδες ερώτημα των σύγχρονων κοινωνιών « Μπορώ να απαντήσω σε μια πρόκληση (σωματική, λεκτική, συναισθηματική) χωρίς να γίνω το ίδιο με τον άνθρωπο ή την κατάσταση η οποία δημιουργεί την πρόκληση-ένταση;». Στη σύγχρονη κοινωνία των εβδομήντα τελευταίων χρόνων η ζωή του ανθρώπου έχει αλλάξει ριζικά, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με προκλήσεις που δε συναντούσε τους προηγούμενους αιώνες. Πολλές έντονες εργασιακές ώρες υπό πίεση, ανασφάλεια στην εργασία, βία στις μεγαλουπόλεις , έντονος ανταγωνισμός σε κοινωνικό αλλά και οικογενειακό επίπεδο, αποξένωση. « Πρέπει να είσαι καλύτερος από τους άλλους για να κρατήσεις την δουλειά σου;, πρέπει να χτυπήσεις πρώτος πριν σε χτυπήσουν;, η νίκη είναι το Παν ακόμα και αν είσαι μόνος στην κορυφή;.» Έχει το Αικίντο απάντηση  σ’ αυτό; Φυσικά και έχει. Η απάντηση βρίσκεται στις τεχνικές του για το Αικίντο είναι είναι ένα κινούμενο Ζεν.

Στο Αικίντο λέμε «Βρες το κέντρο σου πριν κινηθείς», βρες τη θέση σου απέναντι όχι μόνο στον αντίπαλό σου αλλά και σε ένα πρόβλημα πριν αποφασίσεις πως θα δράσεις. Η επιθετικότητα είναι φόβος και αυτό μετατρέπεται σε πρόκληση. Ενας Αικιντόκα ξέρει πως αν δε δεχτεί μια πρόκληση, αυτή δεν μπορεί να τον βλάψει. Από την στιγμή που δεν χρησιμοποιεί χτυπήματα , δεν δρά πρώτος, αλλά περιμένει δείχνει πως δεν αποδέχεται την πρόκληση. Αυτό από μόνο του, μειώνει τη θέληση του αντιπάλου για σύγκρουση. Ακόμα και αν μια επίθεση ή ένα πρόβλήμα τελικά εκδηλωθεί, δεν αντιδράμε με αντίσταση αλλά με την αποδοχή. Ο Αικιντόκα δεχόμενος μια επίθεση δεν αντιστέκεται αλλά προσπαθεί να εναρμονιστεί με αυτήν σε σημείο να λήξει χωρίς να τραυματιστεί ούτε ο ίδιος αλλά ούτε και ο επιτιθέμενος. Μια καθήλωση είναι πάντα η καλύτερη λύση. Στο εθελοντικό πρόγραμμα, στο οποίο διδάσκω, στις γυναικείες φυλακές η βία μειώθηκε κατά 65% στις κρατούμενες που έκαναν μαθήματα Αικίντο επειδή απλά ποτέ δεν επιτέθηκαν πρώτες όταν τις προκαλούσαν.

Το Αικίντο μας διδάσκει, κατά τη γνώμη μου, κάτι πολύ βαθύτερο από τεχνικές. Διδάσκει αποδοχή και σύμπλευση. Μας μαθαίνει να βρίσκουμε αυτά που μας ενώνουν και όχι αυτά που μας χωρίζουν για να μπορούμε να συνυπάρχουμε στο τατάμι. Γιατί στο τέλος, ακόμα και μετά από ένα «κακό» ουκέμι πάντα υπάρχει ένα χέρι να σε σηκώσει……

Παναγιώτης Άγριος
Athens bushido center